'Spaghettibuigen' in optima forma:

Jigg-bending: de revolutie van Milaan

Bijna 7500 bezoekers bezochten de 132 exposanten op de drie dagen durende beurs Sign Italie. De drukstbezochte stand was ongetwijfeld die van Tecnolux. Daar werd namelijk door de ingehuurde Amerikaanse glasblazers Matthew Thompson en Jed Schleissner een doorlopende voorstelling gegeven van de zogenaamde jigg-bending techniek. Hierbij wordt het glas in een eenvoudige mal gebogen. Van 9 tot 17.00 uur werden in een continue stroom de letters P, I, Z, en A geblazen die, U raadt het al, tezamen het woord Pizza vormden.
Deze techniek is speciaal ontwikkeld voor de produktie van middenkleine tot grote series en is daarom ook alleen geschikt voor seriewerk. Het minimum aantal waarbij het maken van de mal rendabel is ligt rond de vijftig stuks.

Dejigg
Bij een kleine serie, tot honderd stuks, kan de buigmal (de jigg) worden gefabriceerd uit twee verlijmde platen hard of dubbel geperst spaanplaat. Van de bovenste plaat, waarin de vorm wordt uitgezaagd, moet de dikte gelijk zijn aan de glasdiameter of een halve milimeter dunner. Het afwerken van dejigg met een uitermate dun laagje epoxiehars verlengt de levensduur met een factor tien. Dit laagje kan ge woon met een plamuurmes worden aangebracht. De uitgezaagde ofuitgefreesde lettevorm wordt (zoals een ne-

Buigmal voor het in twee keer buigen van een"(Pizz-)a": eerste stuk verwarmen, rechtsonder beginnen, lussen, boven uitsteken; tweede stuk venwarmen, laatste bocht en uitgaande lus buigen. Een letter A inclusief electrodemontage in... 100 seconden!

onglas tekening) in spiegelbeeld gefabriceerd en met en grafietoplossing ingesmeerd om de lossing te bevorderen.

Het glastype
De meest geëigende glassoort voor deze techniek is het zogenaamde loodglas met een U.C. van 94-95 en een wanddikte van 1,2 tot 1,3 mm. Door de relatief dikke wand blijft het glas aanmerkelijk langer warm en daardoor verwerkbaar dan bij andere glassoorten. De standaard glaslengte van dit type glas is 120 cm en het is marginaal duurder dan SodaLime glas.

De glasdiameter
De ideale buisdiameter voor het buigen in een jigg is 8 tot 10 mm en dus relatief dun. Ook 11 en 12 mm kunnen bij kleine letters worden verwerkt, maar bij deze "grotere" diameters gaat een deel van de snelheid verloren doordat de glasbuis dan vaker verwarmd moet worden.

De krijtmarkeringen
De glasbuis wordt met een glaskrijtje op drie plaatsen van een merktelten voorzien. De afstand ertussen wordt met zwarte markeringsstrepen aan de bovenrand van de jigg aangegeven (zie foto). De twee buitenste strepen geven de te verwarmen glaslengte aan. De middelste geeft op het glas het inleg punt in de mal aan. Op de foto is dit rechtsonder, waar ook aangegeven is in welke richting het glas moet wor den gebogen voor aansluiting op de vorige letter. Bij het maken van de mal kan men de inlegrichting van het glas zo kiezen dat de electrode al op voorhand aan de nog rechte buis kan worden gemon teerd. Dit levert een eenvoudiger opzet van de electrode en daardoor weer een behoorlijke tijdsbesparing op.

Het brandertype
Voor het verwarmen van het glas komt alleen een lintbrander in aanmerking. Er moet namelijk altijd een aanzienlijke glaslengte worden venvarmd omdat meerdere bochten in één handeling moeten worden gelegd. De hide ribbon vlakbedbrander met ingebouwde airblower bleek voor deze handelin- gen het meest geschikt en werd door alle glasblazers gebruikt.

Competitie
De Tecnolux directie had speciaal voor deze gelegenheid een glasblaascompetitie uitgeschreven met een prijs van LIT 3.000.000, een bedrag dat, zelfs in guldens, toch aanzienlijk is. Vele hoogbekwame neonglasblazers probeerden gedurende deze drie dagen zich de techniek van het gooi- en smijtwerk eigen te maken. Eerst door langdurig en aandachtig de handelingen van de Amerikanen te observeren. later door het schoorvoetend zelf eens te gaan proberen. Velen voelden zich geroepen, slechts een enkeling presteerde, ook na herhaalde pogingen, een voldoende. Helaas moesten wij constateren dat er geen enkele glasblazer uit de lage landen aan de competitie deelnam of zelfs maar de moeite had genomen om zich te informeren. Met uitzondering overigens van één Leidse collega die er met zijn zoon een leuk dagje Noord Italië met uitermate vochtige maaltijden van had gemaakt.

De toekomst van jigg-bending in Europa
Voor iéders ogen werd aangetoond dat het haalbaar is continu gedurende meerdere dagen neonglasletters te produceren met een frequentie van ongeveer één per minuut. Aan de vakbekwaamheid van de glasblazer worden aanzienlijk minder eisen gesteld dan bij de gebruikelijke sodalime techniek. Daardoor is jigg-bending uitermate geschikt om leerling glasblazers gevoel bij te brengen voor de techniek van het glasblazen.Het is een goede leerschool waarbij niet zoals gebruiltelijk alleen voor de prullenbak wordt gewerlkt, maar er juist bruikbare produktie wordt gedraaid. Wanneer er vakkundige supervisie is en het poederen en vacumeren gebeurt door goed opgeleid personeel kan er op deze manier in Nederland rendabel en met goede kwaliteit binnenneon geproduceerd worden. De ontwilkkeling van de laatste jaren waarbij steeds meer binnensigns vanuit lagelonenlanden worden geïmporteerd zou hierdoor wel eens tot staan gebracht kunnen worden.

februari 1995
Sign.txt